!!سیھ سال حوكومرانیا مالباتی و ھێشتا ساڤانە، بەرەبەرەكی ووەڵاتەكی كاڤل و وێرانە
نڤێس: بەنگین سولیڤانی – دانمارك / 03.03-2021
ب بیرئینانا بۆرینا سیھ سالا ل سەر سەرھلدانا گەلێ كوردستانێ،ئەز دەنگێ ئازاد و بەرخوەدانا ئازادیێ ل گەلێ كوردستانێ پیرۆز دكم
ئەز گەلەك دویر ناچم وبەحسێ وان دەرفەتا بكم یێن كو مە ژ دەست داین د بۆرینا دیرۆكێدە و تا دەستپێكا سالێن نۆتادە سەرئەنجامێ پرتیبەلاڤبین، شۆرەشێن خێلەكی وخیاناتا مە یا نشتیمانی، نەبونا ئیستیراتیجیەتا نشتیمانی سەرئەنجامێ خواندنا مە یا سەقەت ژ بۆ دۆست ونەیاران.
بەری ئەز د ناڤ بابەتێ خوەدە بچم، ھندەك وەڵاتان دیرۆك نەقشاند وپاشەرۆژا وەلات ووەلاتییێن خوە مسۆگەر كرن د ناڤ درندەترین دوژمن دە وخوە چسپاندن (فەرز) سەر وان دە ب رێك و پێكیا خوە، ب یەكبینا خوە و ب دەینانا ئیستیراتیجیا خوە یا پێلایی، ژ وان وەلاتا یێ كو من د ڤێت ھندەك بەحس بكم وەلاتێ ئیسرائیلە.
ئیسرائیل د كەڤت رۆژئاڤایێ ئاسیایێ و د كەڤت پەراڤا باشور و رۆژھەلاتا دەریا ناڤین و پەراڤا باكورێ دەریا سۆر. سنۆرێ وێ یێ بەژایی (بەیابان)، ل باكور ب لوبنانێ رە، رۆژھەلاتێ باكور ب سوریێ رە، رۆژھەلات ب ئوردنێ رە، ل رۆژئاڤایێ زفە و رۆژئاڤا و رۆژھەلات ژ رپەریدا غەزا ئەردێ فلستینێ و باشورێ رۆژئاڤا ب مسرێ رە.
بنیامێن ھرتسل 1860 – 1904
بنیامێن زئیف ھرتسل دامەزرێنەرێ بزاڤا زایۆنزمێ و دانەرێ بنگەھێن سەركی بۆ پێكئینانا دەلولەتا جوھیان. ئەوی ھندەك خالێن گرنگ دەینان سەر پیتان وەكو: نابە ئەم ئاینێ خوە یێ رەسەن ب گوھۆرین ب یێن داگیركەران و ھەروەسا گۆت ئارێشا مە ئارێشا جڤاكیە، ئەگەر مرۆڤ ھویر ھویر ھزرا خوە د ڤان ھەردوو خالێن وی دە بكت، مرۆڤ دێ گەھت راستیەكێ كو ئەڤەنە مللەت و یێن ب شێن وەڵاتان ئاڤا بكن و خوە ب چەسپێنن ل سەر رویێ ئەردێ.
ڤی بەرێزی رێك دەینا بۆ رزگاركرنا وەلاتێ خوە و دیرۆكەكێ ب نەقشینت ژ سەركەتنێن گەل و نشتیمانێ خوە د سەر نەیار و داگیركەرێن خوە دە، ئەوی ھیچ پێكۆل نەكر كو بۆ خوە، بۆ مالا خوە و ھۆزا خوە دەستكەتیا ب دەستڤە بینت.
كورێن وەڵاتێ وی بەردەوام بین ل سەر رێبازا وی یا وەڵاتپارێزانە دە، تا كو د گولانا سالا 1948ێ دە، دامەزراندنا دەولەتا ئیسرائیلێ ل گۆری بڕیارنامەیا دابەشكرنێ یا نەتەوەیێن یەكگرتی (1947) ھاتە راگەھاندن. پشتی راگەەھاندنێ كێمتر ژ 24 دەمژمێران، ئەرتێشا مسرێ، ئوردن، سوریا، لوبنان و ئیراقێ وەڵات داگیركرن، ئیسرائیل نەچار بی كو سەروەریا خوە یا ڤەگەراندی ل وەڵاتێ باب و كالێن خوە ب پارێزە. ھێزێن پاراستنا ئیسرائیلێ یێن كو بەری دەمەكی كورت ھاتبین دامەزراندن و ئالاڤێن لەشكەری ژی نەبین، ب مێرخاسی روی ب رویێ داگیركەران بین و پشتی ھینگێ ئەڤ جەنگ ھاتە ناڤكرن ب جەنگێ سەرخوەبینێ. شەرێن گران گران ھاتن كرن و ب بەردەوامیا 15 مەھان، ئەڤ شەر بی ئەگەرێ كوشتنا پتر ژ 6000 ئیسرائیلیا (نێزیك 1% ێ ژ ژمارا گشتیا وەڵاتێ ئیسرائیل یا وی سەردەمی)، یانی ژمارا جوھیا د ناڤ وەڵاتی دە ھینگێ نێزیكی 600000 كەسان بی، پشتی راگەھاندنا سەرخوەبینێ گەلەك ژ رەڤەندا جوھیا ڤەگەران بۆ وەڵاتێ خوە پشتی حوكومرانیا وان دەرفەتێن ڤەگەرانێ یێن گەلەك قەنج بۆ وان خوشكرین و مسۆگەر كرین بێ جوداھیا بیر و بۆچۆنێن وان یێن رێزانی و ب ڤی شێوەی كەسانێن خودان شیان و دلسۆزێن گەل و وەڵاتێ خوە كەتن قادا بەرخوەدان و ئاڤەدانكرنێ، سازیێن خوە یێن جودا جودا دامەزراندن ب پالپشتیا حوكمەتا ئێكگرتی و كەس ژ كەسێ پیرۆزتر نەبی ژ بلی دوستۆر و یاسایێ، ئینا ژمارا ڤەگەران بۆ ناڤ وەڵاتی ل زێدەبینێ دا، سەرئەنجامێ یەكگرتن، زانابین، ئیستیراتیجیەت و ھشیاربینا جڤاكی نوھە خوە كرینە ھێزەكا گەلەك مەزن.
مللەتێ كورد ب درێژاھیا دیرۆكێ شورەشێن كرین ژ بۆ ئازادی و سەرخوەبینا خوە، لێ شۆرشێن مە بێژە تەڤدە یان بەھرا ھەری پتر شۆرەشێن خێلەكی چەكداری بتنێ بین و دویربین ژ پێشڤەبرنا شۆرەشا ھزری و رۆناكھزری، رۆلێ كەسێن ئاینێ بسولمانەتیێ د ناڤدە رۆلێن سەرەكی بین، ژ بەر ھندێ ژی گەلەك جارا و ب ساناھی مللەتێ مە ژ ھەڤ د ھاتە پرتیبەلاڤكرین وئەم د كەتین د ناڤ خەفك و تەلھێن دووژمنا دە، مخابن تا ئەڤرۆ ژی د ڤی چەرخێ دگیتالێدە، ب ھەمان ھزر و شێوە ئەم ب رێ د چین و ھزر دكین.
پشتی چۆنا رژێما گۆر ب گۆرا ئیراقێ بۆ ناڤ خاكا دەولەتا كوێتێ دە ل 08.02-1990ێ، دەنگێ نەرازیبینا ئەمریكا و ھندەك ھەڤپەیمانێن وێ بلند بی دژی داگیركەریا ئیراقێ بۆ سەر كوێتێ بی ئەگرا ب كارئینانا ھێزێ ژ لایێ ئەمریكا و ھەڤپەیمانێن وێ ڤە دژی رژێما سەدامێ گۆر ب گۆر و دەرێخستن ژ كوێتێ پشتی حەفت (7 ) مەھا ژ داگیركەریێ. ئەڤ چەندە بو رێكخوەشەك كو خەلكێ ئیراقێ و كوردستانێ سەرھلدانێ بكن دژی رژێما گۆر ب گۆرا باغدا ب پالپشتی و پالڤەدانا ھەڤپەیمانان ل دەستپێكا مەھا ئادارێ سالا 1991ێ، رژێما ئیراقێ تەڤ جۆرێن چەكی دژی سەرھدانان ب كار ئینان و پتر ژ مەلیۆنك خەلكێ كوردستانێ دەربەدەر بی و ئەڤ چەندە بی فشارەك ل سەر وەلاتێن رۆژئاڤا كوچارەیەكێ ب بینن، ئینا بریارا جڤاتا ئاسایشا ناڤنەتەوەیی یا ژمارا 688 ل 05 ئاڤرێلێ سالا 1991ێ ب كار ئینان كو ھێزەكێ دورست بكن بۆ بەرەڤانیكرن ژ كوردان و ئیمناھیێ ڤەگەرینن و ئیدی نەھێلن كورد تۆشی قركرنێ بن ل باشورێ كوردستانێ و ئەو ھێز ژ لەشكەرێ ئەمریكا، فەرەنسا و بریتانیا پێكئینان و سێ مەھ بۆ وان دەینان كو كارێ خوە جێبەجێ بكن و پشتی سێ مەھا دەركەتن و گەلەك چاڤدێر ل دویڤ خوە ھێلان و د ھەمان دەمدە بریارا زۆنا ئامن كرن ل بەرفرەھیا ھێلا 36 و قەدەغە كرن كو بالەفرێن لەشكەرێ ئیراقێ ل سەر ب فرن و ھەروەسا قەدەغە كرن ھێزێن لەشكەرێ ئیراقێ و ھێزێن ئاساییشا ئیراقێ ل وێرێ بمینن. پارتیێن كوردستانی ھێدی ھێدی خوە ژ ئیرانێ و سنۆران بەردانە بۆ ناڤ باژێران و خەلكێ ژی ب گەرمی پێشەوازیا وان كر و وەسا زانین ئەڤەنە دێ پاشەرۆژا كوردستانێ مسۆگەر كن.
دەولەتێن ھەڤپەیمان ب سەركێشیا ئەمریكا وەسا دەینان كو رژێما دكتاتۆر و مرۆڤكوژا بەغدایێ نەمینت، وان وەسا دەینا بی كو نەقشەیا ھەرێمێ ب گوھۆرن ب ئاریكایا كوردان، ئینا ئابلۆقا ئابۆری و دوبلۆماسی دەینا سەر رژێما گۆر ب گۆرا سەدامی و گەلەك توھمە دانە پال وان دا كو رێكێ خوەشكن بۆ ژ ناڤبرنا رژێما ھۆڤ و ھەر وەخت ڤەكێشان داكو كورد ھێزێن خوە ب رێك و پێك بكن و ناڤ مالا خوە پاك بكن و ئامادە ببن بۆ وێ مەرەما ھێزێن ھەڤپەیمانان پێ ھاتین. لێ جھێ داخێیە كو ھێزێن كوردی نە ل ئاستێ رودانان بین و ھەمان زھنیەت ب كار ئینان یا كو ل شكەفتێ ب كار د ئینان و كا چاوا ھەر ھێزەكێ دەڤەرەك ل چیای بۆ خوە پاوان كربی ھەر وەسا كلیلكێن پەترۆلێ، دەروازێن گومركا، باژێر، شارۆچكە، گوند، رەنگێن پاتا، سەركێشێن چەتا و ھتد ل سەر خوە دابەش كرن، ئازادیا رادەبرینێ سنۆرداركرن، گەلەك رۆژنامەڤان، چالاكڤان، كەسێن وەڵاتپارێز و رەخنەگر ھاتن كوشتن، بەرزەكرن، زیندانكرن و ئەشكەنجەدان. جارجار پارتی و یەكەتی دا ھەندەك پەیمانا دورستكن تنێ ل سەر دابەشكرنا سەروەت و سامانێن كوردستانێ و جارا ژی دا یەك و دوو دنە بەر گولا و كورێن ھەژارێن وەڵاتی دا دن كوشتن ژ بۆ بەرژەوەندیێن خوە یێن خێلەكی و تایبەت، ب ڤان تشتان نەراوستان رابی پارتی تیرۆریست و داگیركەرێن تورك ئینان دەڤەرێ و یەكەتی ژی تیرۆریست و داگیركەرێن مەلایێن ئیرانێ ئینان دەڤەرا خوە، یانی ئەڤان ئەو ھێز ئینان ژ بۆ ھندێ داكو پەشتەڤانیا وان بكن دژی یەك و دوو و ڤێجە ل جھێ داگیركەرەكێ بین سێ داگیركەر، دزی و تالانكرنا ئابۆرێ گشتی ب دەستێن ڤان گەھشتە كومتی، ئەڤێ چەندێ تا رادەیەكێ ھزرێن پۆزتیڤێن ھەڤپەیمانان ل سەر مە گوھارتن كو ب چاڤەكی نەباش بەرێ خوە بدن مە، یانی وان وەسا دەینا كو ھێشتا ئەم یێن د چەرخەكی گەلەك كەڤنار و پاشكەتیدە د ژین و ئەم نە ئەوین یێن كو دەولەتا دەینن و بەرژەوەندیا مللەتێ خوە و بەرژەوەندیا ھەڤپەیمانان مسۆگەر بكین، رابی وان پرۆژێ خوە یێ دابەشكرنا رۆژھەتا ناڤین پاشئیخست لێ خوە ب یەك جاری دویری كوردان نەكرن و تا ئەڤرۆ ژی ئەو چاڤەرێ دكن كو كورد بشێن خوە ب گوھۆرن.
ھەژیە كو بێژم د ناڤبەرا سالێن 1990 – 2011ێ 10 دەولەتێن نوی ل سەر نەقشەیا جیھانێ زێدەبین و مخابن ئەم نەبین یێن 11دێ.
د ڤان 30 سالێن حوكومرانیا پارتی و یەكەتی دە كەرتێ ئابۆرێ گشتی ھاتە ھەرفاندن، كەرتێ دادگەھا یێن كرین جھێ بریارا حزبی، پەرلەمان یێن كرین دكانكەك بۆ تنێ ئیمزاكرنا بریارێن سەركێشێ سەرەكی، كەرتێ زانستێ گەھشتیە وی پەرێ لاوازبینێ، كەرتێ تەندورستیا گشتی وەكی بزنا ئێشەوی و لاواز لێكرینە، كەرتێ جۆتیاریێ ھەرشاندن، كەساتیا مرۆڤێ كورد بێ رومەت و ھش كرینە، ھێزێن پێشمەرگەی و ئاسایش، زێرەڤانی و پۆلیس گرێدای بەرژەوەندیێن كەسایەتی، مالباتی و پارتایەتیێ كرینە، رۆلێ مزگەفتان ب سەر ھەر تشتی ئێخستن و بۆ بەرژەوەندیا خوە یا تایبەت ب كارئینان و گەلەك مەلایێن وەڵاتپارێز و دلسۆز ھاتن ژ ناڤبرن و ھەروەسا رەڤەندا كورد ب تەمامی ھاتە پشتگوھ خستن و ھندەك یێن ل گۆر بەرژەوەندیێن خوە كرن نوێنەرێن خوە یێن كو ھەمان رفتارێن پەرپرسێن مەسینكێش د ناڤ وەڵاتی دە ھەین و ل ڤێرێ ژی ئەو نوێنەر دزی و فێلبازیا ل سیستەمێ جوانێ ڤان وەڵاتان دكن، ئەز نابێژم حەمی وەسانن لێ زۆربەنە، یانی ب كورت و كورمانج ڤان وەسا ل خەلكێ كریە كو بێژن خوەزیكێن وان رۆژا یێن كو پارتا بەعس ل سەر حوكمی، سەدجار مخابن.
# – چارەسەری بۆ پێكئینانا وەڵاتەكێ/ جڤاكەكێ / دەولەتەكێ:
“- یەكگرتن و ھەڤپەسەندكرن.
“- دەینانا دستۆرێ گەلێری.
“- دەینانا بنگەھێ ئابۆریێ نشتیمانی.
“- دەینانا دادگەھا بێلایەنی.
“- پێكئینانا لەشكەرێ گەلێری و ھێزێن ئیمناھیا گەل و وەڵاتی.
“- ئاڤاكرنا جڤاكی لگۆر مەرجێن ناڤنەتەوەیی.
“- دەینانا ئیستیراتیجیا گەلێری ل سەر تەڤ ئاستان.
“- دویرخستنا حوكومرانیا خێلەكی و تاكەكەسی.
“- ئاڤاكرنا سازیێن گەلێری و سازییێ سڤیل.
“- دویر خستنا دەست تێوەردانا داگیركەر و نەیاران.